کم خونی چیست؟
متاسفانه امروزه در اکثر افراد علائم کم خونی دیده می‌شود. کم خونی (Anemia) و کمبود آهن می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. در کل دنیا انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد اما رایج‌ترین آن به دلیل فقر آهن اتفاق می‌افتد. در واقع کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که از گردش سلول‌های قرمز خونی در بدن کاسته شود. این بیماری رایج‌ترین اختلال خونی محسوب می‌شود. حدود ۳ میلیون آمریکایی و حدود ۱.۶۲ میلیارد نفر در جهان از این بیماری رنج می‌برند. کم خونی اغلب نتیجه‌ی بیماری دیگری است که باعث ایجاد اختلال توانایی بدن در تولید گلبول‌های قرمز و یا باعث افزایش تجزیه گلبول‌های قرمز و نابودی آن‌ها میگردد. اما نگران نباشید زیرا برای درمان کم خونی تنها کافیست تغذیه بهتری داشته باشید و به طور جدی درمان را آغاز کنید. در این مقاله سعی بر این است علائم کم خونی و راهکار‌های درمان در منزل را گفته و انواع خوراکی‌های خونساز و مقوی را به شما معرفی نماییم. با مجله سلامتی هایپر لایف همراه باشید.
کم خونی چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
کم خونی یا بیماری آنمی زمانی اتفاق می‌افتد که در رگ‌ها به اندازه‌ی کافی گلبول قرمز برای حمل اکسیژن به نقاط مختلف بدن وجود نداشته باشد. در چنین حالتی ممکن است گلبول‌های قرمز با کمبود هموگلوبین (پروتئینی که دلیل رنگ قرمز سلول‌های خونی است) مواجه باشند. از هر ۱۰ نفر خانم، یک نفر کم‌خونی دارد. مردان و کودکان نیز در معرض خطر کم‌خونی هستند.
علائم کم خونی
کم خونی به هر دلیلی باشد داری علائم ظاهری در فرد می‌باشد. اگر خواب خوبی دارید اما بازهم احساس خستگی دارید و یا در انجام فعالیت‌های روزانه خود با کمبود انرژی مواجه می‌شوید ممکن است کم‌خون باشید در ادامه به چند مورد از علائم ظاهری افراد کم خون می‌پردازیم:
احساس خستگی و ضعف غیر عادی
خستگی همیشگی و مفرط از رایج‌ترین علامت‌های کمبود آهن است. بیشتر افرادی که دچار فقر آهن هستند این حالت را تجربه کرده‌اند. البته این روزها خستگی‌های طولانی مدت با وجود زندگی سخت و ماشینی، در همه افراد دیده می‌شود و تشخیص کم خونی با این علامت کمی دشوار است.
پوست رنگ پریده
از دیگر علائم رایج کم خونی، رنگ پوست، چهره و پشت پلک افراد است. رنگ پریدگی می‌تواند در سرتاسر بدن و یا تنها در برخی نقاط بدن مانند لب‌ها، صورت، پشت پلک و یا در ناخن‌ها باشد. اغلب رنگ کلی چهره و زیر پلک پایین در تشخیص کم خونی به پزشکان کمک میکند. هر چند در نهایت آزمایش خون گویای همه چیز است.
عدم وجود ضربان عادی در قلب
اگر کمبود خون وجود داشته باشد قلب به اجبار کار بیشتری برای اکسیژن رسانی به بافت‌ها انجام می‌دهد. در چنین حالتی قلب به تپش زیاد و غیر عادی می‌افتد. اگر کمبود آهن به مدت طولانی ادامه پیدا کند، ممکن است به بزرگ شدن قلب و یا ایست قلبی منجر شود. هر چند عدم درمان کم خونی در مدت زمان طولانی رایج نیست.
پوست یا موی خشک و آسیب دیده
اگر کمبود آهن در بدن شما وجود داشته باشد، به تغییر حالت در پوست، سست شدن ریشه مو‌ها و در نهایت ریزش مو‌ها منجر خواهد شد. اگر این حالات به صورت غیر طبیعی در شما رخ داد حتما آن ها را جدی بگیرید. (البته ریزش مقدار مشخصی از مو‌ها در طول شبانه روز برای هر فرد عادی است).
پاهای بیقرار
اگر شما هم سندرم پاهای بیقرار (restless leg syndrome) دارید ممکن است از کم خونی یا کمبود آهن باشد. در این سندرم فرد در حالت استراحت مدام پاهای خود را تکان می‌دهد و اغلب با حالات ناخوشایندی همراه است. این حالت شب‌ها تشدید می‌شود. هنوز علت دقیق این سندرم مشخص نیست اما اکثر افرادی که این حالت را داشتند دچار کمبود آهن بوده‌اند.
ناخن‌های شکننده
تغییر شکل و شکننده بودن ناخن‌ها هم یکی از علائم کم‌خونی است. اگر بدن در مدت زمان طولانی با کمبود آهن مواجه باشد ناخن‌ها به راحتی شکسته شده و یا اینکه به حالت خمیده (قاشق مانند) می‌شوند. تغییر شکل ناخن به چنین حالتی نشان از کمبود آهن بسیار شدید و طولانی مدت می‌باشد.
دریافت آهن کم
آهن موجود در مواد غذایی مانند گوشت و گیاهان، به راحتی جذب بدن نمی‌شوند. بیماری‌هایی مانند سلیاک یا کرون که پدیدآورنده مشکلات گوارشی هستند و یا عمل جراحی معده، می‌تواند مانع از جذب آهن توسط بدن شود.
مصرف برخی از غذاها
گاهی مصرف غذا یا دارویی، مانع از جذب آهن می‌شود. این دارو‌ها و غذاها عبارتند از: غذاهای سرشار کلسیم مانند لبنیات، آنتی‌اسیدها، قهوه و چای.
بیماری
برخی از بیماری‌های مزمن یا عفونت‌ها، باعث می‌شود که بدن به اندازه کافی سلول خونی نسازد. این مشکل می‌تواند به دلیل کم شدن میزان هموگلوبین خون باشد. از دست دادن مقدار زیاد خون هم ممکن است باعث کم‌خونی شود. فراموش نکنید که با مشورت پزشک خود از قرص‌های مکمل استفاده کنید.
محصولات پیشنهادی: خرید عسل
راه تشخیص کمبود آهن چیست؟
از طریق دو راه زیر می‌توان تشخیص داد شخصی کم خونی دارد یا خیر:
-
شمارش کامل خون
در آزمایش شمارش کامل خون، تعداد گلبول‌های سفید و قرمز، تعداد پلاکت‌ها و هموگلوبین در بدن مشخص می‌شود. این آزمایش شاخص‌های دیگری مانند اندازه، تنوع در اندازه، حجم و میزان غلظت هموگلوبین سلول‌های قرمز خونی را نشان می‌دهد. سلول‌های خونی افرادی که فقر آهن دارند کوچکتر از حد طبیعی است. هنگام انجام این آزمایش ممکن است سوالاتی در مورد علائم کم‌خونی، داروهایی که مصرف می‌کنید و تاریخچه‌ی این بیماری در خانواده‌تان پرسیده شود. اگر در آزمایش شمارش کامل خون تشخیص داده شود که دچار کم‌خونی هستید، لازم است آزمایش‌های دیگری انجام شود. مثلا آزمایشی که در آن سلول‌های خونی را برای داشتن شکل غیر طبیعی چک می‌کنند یا آزمایش الکتروفورز که نوع هموگلوبین خون را تشخیص می‌دهد. تست شمارش رتیکولوسیت نیز یکی از این آزمایش‌هاست که نشان می‌دهد مغز استخوان با چه کیفیتی سلول‌های خونی جدید را تولید میکند.
-
تست مغز استخوان
اگر مغز استخوان خیلی کم و یا خیلی زیاد سلول خونی تولید کند و یا ساختار غیر طبیعی داشته باشد، به تست مغز استخوان نیاز است. به بافت اسفنجی شکل در داخل استخوان‌ها، مغز استخوان می‌گویند. مغز استخوان حاوی سلول‌های بنیادی است و وظیفه آن تبدیل این سلول‌های بنیادی به سلول‌های خونی می‌باشد. برای گرفتن این تست، مقدار کمی از مغز استخوان را با سوزن ریزی جدا می‌کنند. این کار حدود ۳۰ دقیقه به طول می‌انجامد و ممکن است کمی دردناک باشد.
انواع کم خونی و علائم آن ها
- کم‌خونی آپلاستیک: تب، عفونت مکرر و جوش بر روی صورت
- کم‌خونی فقر اسید فولیک: تاثیر منفی بر اخلاق، اسهال و التهاب زبان
- کم‌خونی همولیتیک: زردی، ادرار تیره، تب و درد شکم
- کم‌خونی داسی شکل: ورم دردناک پا و دست، خستگی و زردی
برای درمان کم خونی یا فقر آهن چکار کنیم؟
ابتدا باید به یک پزشک مراجعه کرد تا معاینات بالینی صورت گیرد. سپس می‌توانید یک آزمایش خون بدهید و همراه با جواب آزمایش خون به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک متخصص درمان را بسته به نوع کم خونی شما آغاز خواهد کرد. گاهی اوقات با چند خوراکی ساده و سالم می‌توان کم خونی ناشی از فقر آهن را جبران کرد و به بهبودی رسید. در ادامه با چند نمونه از این خوراکی‌ها آشنا می‌شویم. کم خونی یا آنمی پیر و جوان نمی‌شناسد و برای همه افراد در هر سنی ممکن است رخ بدهد. اما نگران نباشید زیرا می‌توان تنها با داشتن یک تغذیه متعادل تحت نظر پزشک بر این بیماری پیروز شد. درمان کم خونی با مصرف تغذیه‌‌‌‌‌‌‌‌های خونساز کم خطر بوده و عوارض قرص‌های آهن ناشناخته خارجی و ایرانی موجود در بازار را ندارد.
درمان کم خونی با مصرف تخم مرغ
تخم مرغ منبع غنی آهن بوده و برای جبران عوارض کم خونی بسیار مفید است. زرده تخم مرغ سرشار از آهن، فسفر، کلسیم، ویتامین‌های B1 و B2 است. در حالت کلی مصرف متعادل تخم‌مرغ برای بدن فواید فراوانی دارد. طرز تهیه آن نیز مهم است زیرا تخم‌مرغ پخته و نیمرو سخت هضم می‌شود. اگر تخم مرغ عسلی باشد هضم راحت‌تری خواهد داشت. زرده‌ی تخم‌مرغ خواص بیشتری نسبت به سفیده‌ی آن دارد و هضم آن سبک‌تر است، سفیده تخم‌مرغ دیرهضم و سنگین است. و برای افرادی که در دوران نقاهت بیماری به سرمی‌برند یا کودکان و افراد مسن غذای مناسبی برای درمان کم خونی است. برای خرید تخم مرغ تازه و باکیفیت به فروشگاه هایپر لایف قسمت محصولات پروتئینی مراجعه نمایید.
درمان کم خونی با مصرف چهار شیره
چهار شیره مخلوطی از شیره‌های خرما، انگور، توت و انجیر می‌باشد. خواص بی نظیر شیره‌های هرکدام از این میوه‌ها به اثبات رسیده است. و ترکیب این شیره‌ها آن را به اکسیر حیات تبدیل میکند. این معجون طبیعی مولد خون بوده و از غلظت خون جلوگیری میکند. فیبر موجود در آن سوء هاضمه را برطرف کرده و حتی باعث شادابی و جوان‌تر شدن پوست میگردد. اگر دچار سردرد یا سر گیجه‌های ناشی از کم خونی هستید، این معجون را حتما در برنامه غذایی خود قرار دهید و عوارض کم خونی را تا جای امکان کاهش دهید. می‌توانید با مصرف ارده شیره در صبحانه انرژی کل روز خود را تامین کنید. گفته شده این معجون بهترین جایگزین برای قرص آهن است. برای خرید چهار شیره مرغوب، تازه و با کیفیت به فروشگاه هایپر لایف قسمت ارده و شیره مراجعه نمایید.
درمان کم خونی با مصرف پسته
انواع آجیل منبع غنی آهن است. به منظور تنظیم سطح آهن بدن توصیه می‌شود از آجیل‌ها به میزان مناسب استفاده کنید. پسته یکی از مهمترین اجزای آجیل بوده که منبع غنی آنتی‌اکسیدان گاما توکوفرول، آهن، پتاسیم و ویتامین B6 است. مصرف پسته برای بهبود هموگلوبین بسیار توصیه می‌شود. بدون هیچ نگرانی از کالری بسیار زیاد در پسته، آن را مصرف نمایید. هنگام خرید پسته توجه داشته باشید که از پسته‌های بو داده شده با انواع ادویه و نمک خودداری نمایید زیرا نوع تازه و یا خام آن تاثیر بیشتری دارد از این گذشته برخی از افراد سودجو برای پنهان کردن کهنگی انواع آجیل از برخی ادویه‌جات استفاده می‌کنند که خریدشان به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. برای خرید پسته احمد آقایی مرغوب به فروشگاه هایپر لایف، به دسته بندی خرید آجیل مراجعه نمایید.
یک معجون خون ساز برای درمان کم خونی
می‌توان برخی از مواد غذایی خون ساز را باهم مخلوط کرد و یک معجون بسیار مفید تهیه کرد. برای تهیه یک معجون عالی جهت رفع کم خونی و افزایش گردش خون به مواد زیر احتیاج داریم:
- یک قاشق عسل
- پودر دارچین
- چند عدد برگه زردآلو
- ۱ تا ۲ عدد موز
- عرق بیدمشک
- مقداری انجیر خشک
کافیست همه این مواد را با یکدیگر مخلوط کرده و نوش جان کنید. (روزی یک مرتبه از این معجون مصرف کنید تا بهبودی حاصل شود) برای تزیین می‌توان مقداری کنجد روی آن بریزید.
کودکان و نوجوانان کم خون
متاسفانه از هر هفت کودک 2 ساله، یک نفر بیماری کم خونی یا آنمی دارد. اغلب نبود آهن کافی در برنامه غذایی کودکان دلیل کم خونی آن ها می‌باشد. معمولا کودکانی که به عارضه کم خونی یا فقر آهن دچار هستند، میل به خوردن خاک رس، یخ و یا نشاسته پیدا می‌کنند. (این رفتار پیکا نام دارد). کودکان در یک سالگی حتما باید تست بدهند تا اگر مشکلی وجود دارد درمان شود و اگر بیماری کم خونی در کودکان درمان نشود ممکن است رشد مغزی آن ها با مشکلاتی مواجه شود. اگر نوجوانانتان خستگی دائمی دارد می‌تواند از کم خونی باشد. رشد ناگهانی در دوره بلوغ، آن ها را در معرض کم خونی و فقر آهن قرار می‌دهد.
کم خونی در بارداری
اکثر خانم‌های باردار، مشکل کم خونی و فقر آهن دارند. یک خانم باردار باید در برنامه غذایی روزانه خود 27 میلی‌گرم آهن مصرف کند. اغلب ویتامین‌هایی که در دوره بارداری (به توصیه پزشک) مصرف می‌شود، دارای آهن می‌باشد. سعی کنید در طول دوره بارداری و بعد از به دنیا آمدن کودکتان تست کم خونی را فراموش نکنید.
درمان کم خونی را جدی بگیرید
همانطور که ملاحظه شد درمان کم خونی بسیار ساده است. اما در برخی موارد علائم کم خونی، خود را طور دیگری نشان می‌دهد؛ درد در شکم، کمر یا سینه، اختلالات دید، زردی و تورم اعضای بدن نیز دیده از دیگر علائم در شرایط حاد و خطرناک بوده که مراجعه به پزشک متخصص توصیه می‌شود. توجه داشته باشید این بیماری در افراد سالمند خطر مرگ ناشی از بیماری، سکته قلبی یا سکته مغزی را افزایش می‌دهد. مصرف برخی از دارو‌ها و غذاها مانند غذاهای سرشار از کلسیم، آنتی‌اسیدها، قهوه و چای مانع جذب آهن می‌شود که عوارض کم خونی را افزایش می‌دهد. برای جذب بهتر آهن سعی کنید این غذاها در زمان مناسب میل نمایید.
سوالات متداول
چگونه می‌توان کم خونی را تشخصی داد؟
در آزمایش شمارش کامل خون، تعداد گلبول‌های سفید و قرمز، تعداد پلاکت‌ها و هموگلوبین در بدن مشخص می‌شود. این آزمایش شاخص‌های دیگری مانند اندازه، تنوع در اندازه، حجم و میزان غلظت هموگلوبین سلول‌های قرمز خونی را نشان می‌دهد. سلول‌های خونی افرادی که فقر آهن دارند کوچکتر از حد طبیعی است.
برای درمان خانگی کم خونی چه کار کنیم؟
- یک قاشق عسل
- پودر دارچین
- چند عدد برگه زردآلو
- ۱ تا ۲ عدد موز
- عرق بیدمشک
- مقداری انجیر خشک
کافیست همه این مواد را با یکدیگر مخلوط کرده و نوش جان کنید. (روزی یک مرتبه از این معجون مصرف کنید تا بهبودی حاصل شود) برای تزیین می‌توان مقداری کنجد روی آن بریزید.
